Wspólnicy muszą wyrazić zgodę na zawarcie przez spółkę umowy z członkami jej organów, prokurentem lub likwidatorem.
Artykuł 15 Kodeksu spółek handlowych jest jednym z tych przepisów, o których często w praktyce zapominają osoby funkcjonujące w ramach spółek kapitałowych, a konsekwencje związane z nieprzestrzeganiem tego przepisu są bardzo surowe tj. umowa zawarta bez odpowiedniej zgody jest nieważna.
Zgodnie z tym przepisem zawarcie przez spółkę kapitałową (tj. sp. z o.o. lub SA) umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkami jej organów (zarząd, rada nadzorcza, komisja rewizyjna w spółce z o.o. oraz zarząd, rada nadzorcza w spółce akcyjnej), z prokurentem lub z jej likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób, wymagana jest zgoda zgromadzenia wspólników lub zgromadzenia akcjonariuszy.
Celem art. 15 jest uniemożliwienie zawierania umów prowadzących do transferu środków ze spółki kapitałowej do osób uczestniczących w organach spółki (a także likwidatorów i prokurentów) bez zgody zgromadzenia wspólników bądź akcjonariuszy.
Konsekwencje braku zgody zgromadzenia wspólników lub akcjonariuszy na zawarcie tego typu umowy są niezwykle surowe. Taka umowa będzie nieważna.
W praktyce oznacza to tyle, że umowa jest traktowana tak jakby nigdy nie została zawarta (czyli np. jeśli spółka zawarła umowę pożyczki z prokurentem bez zgody wspólników, powstaje niemal natychmiast obowiązek zwrotu wszystkich środków). Warto przy tym pamiętać, że zgoda zgromadzenia wspólników lub akcjonariuszy może zostać wyrażona również po zawarciu danej umowy, jednak nie później niż w terminie 2 miesięcy.
Polecam również szczególnej uwadze dwie bardzo istotne kwestie, które nie wynikają bezpośrednio z treści omawianego art. 15 ksh.
Po pierwsze, omawiany przepis nie zawiera zamkniętego katalogu umów, które wymagają zgody zgromadzenia wspólników/akcjonariuszy. W przepisie wymieniono wprost umowę kredytu, pożyczki lub poręczenia. Jednocześnie jednak dodano, że zgoda jest wymagana na zawarcie „innych podobnych umów”. Takie sformułowanie powoduje niejasności dotyczące tego, które z umów są tymi „innymi podobnymi umowami” do umów wymienionych w przepisi. Biorąc pod uwagę konsekwencje, zaleca się aby na każdą umowę zawartą, która powoduje transfer środków ze spółki do osób uczestniczących w organach spółki (a także likwidatorów i prokurentów) wyrażało zgodę zgromadzenie wspólników lub akcjonariuszy. Dla przykładu można wskazać, że umową podlegającą pod ten przepis będzie chociażby umowa najmu czy dzierżawy (np. gdy spółka wynajmuje lokal od członka zarządu).
Po drugie, przyjmuje się, że art. 15 ksh znajduje zastosowanie także wtedy, gdy rzeczywistym beneficjentem umowy jest funkcjonariusz spółki, mimo że formalnie umowę zawarto z innym podmiotem (np. ze spółką kapitałową, której jedynym właścicielem jest funkcjonariusz spółki, z małżonkiem funkcjonariusza spółki, z którym funkcjonariusz pozostaje w ustroju wspólności majątkowej).
Podsumowując, działając w ramach spółek kapitałowych, warto pamiętać o istnieniu art. 15 ksh. Świadomość prawna w tym zakresie pozwoli na uniknięcie nierzadko poważnych konsekwencji, przede wszystkim finansowych, związanych z nieważnością zawartej umowy.
Autorką porady jest Mec. Katarzyna Ostrowska
Radca prawny, właścicielka Kancelarii Ostrowska Legal, wpisana na listę Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie. Specjalista w zakresie kontraktów w obrocie profesjonalnym, ze szczególnym uwzględnieniem umów inwestycyjnych oraz prawa nieruchomości. http://ostrowska-legal.com/
W Fundacji Class Ladies, zajmuje się organizacją i nadzorem nad ogólnopolskim projektem Prawo w Biznesie.