Obecnie w większości przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą pojawia się pewien obszar ryzyka wymagający podjęcia decyzji zarządczych.
Obszar ten dotyczy ryzyka rynkowego.
W zależności od rodzaju prowadzonej działalności, ryzyko rynkowe dotyczyć może kilku zakresów m.in. zmiany kursu walutowego, poziomu stopy procentowej, czy zmiany cen na rynku towarowym. Zmienność i niepewność co do kształtowania się przyszłych cen, wywołuje emocje.
Główną emocją jest strach/lęk przed tym co będzie.
Emocja towarzyszy przede wszystkim kompetencjom zarządu. Powstaje szereg pytań i wątpliwości ale najważniejsze z nich poruszają się wokół tego,
- czy osiągnę założoną marżę handlową,
- czy moje koszty nie przewyższą zakładanego poziomu przychodów,
- czy będę w stanie udźwignąć koszty obsługi swoich zobowiązań finansowych.
Podejście do tak objawiającego się stresora może być różne. Jest ono uzależnione od naszych przekonań, doświadczeń, oceny sytuacji w danym momencie, czy też regulacji wewnętrznych obowiązujących w przedsiębiorstwie. Sama świadomość pojawiającego się zagrożenia może powodować dwie reakcje, które można w skrócie porównać do reakcji typowych dla człowieka w przypadku atakującego go drapieżnika: uciekaj lub walcz.
Czy ucieczka przed ryzykiem jest możliwa?
W zależności od strategii przyjętych w przedsiębiorstwie, owszem możliwe jest dokonanie świadomego wyboru i nie podejmowanie żadnych działań z zakresu zabezpieczenia się przed ryzykiem. Ten rodzaj strategii można nazwać świadomą ucieczką przed podjęciem decyzji o zabezpieczeniu ale z pewnością nie można nazwać ucieczką przed ryzykiem. Brak decyzji oznacza, że firma jest w pełni odkryta na to co przyniesie przyszłość i choć decyzja jest świadoma, to należy liczyć się z tym, że może przynieść skrajnie negatywne konsekwencje. Taki styl działania włącza dodatkowe stresory, które będą nam towarzyszyły przez cały okres od zawarcia do rozliczenia kontraktu. Zamiast skupienia się na tym do czego firma została powołana i czerpania zysków z działalności operacyjnej, osoby odpowiedzialne za rozliczenie kontraktu i za poziom różnic kursowych generowanych z działalności operacyjnej, nieustannie skupione będą na tym czy np. kurs walutowy rośnie czy spada i jaki poziom kursu finalnie posłuży do rozliczenia danego zadania.
Zdecydowanie inne efekty przyniesie wybór metody „walcz”.
Podejścia w tym zakresie są różne. Dotyczą zarówno poziomu ekspozycji podlegającej zabezpieczeniu jak i doboru odpowiednich narzędzi umożliwiających zabezpieczenie się przed ryzykiem, a także odpowiednio umiejscowionych osób/komórek posiadających uprawnienia do zawarcia transakcji i monitorowania pozycji na ryzyko. Każde podjęte działanie ma na celu ograniczenie ryzyka przypisanego do danego zadania/przepływu/rozliczenia. Dokonując wyboru odpowiednich dla danej firmy strategii zabezpieczających, należy wyjść od modelu rozliczeń przepływów biznesowych generujących pozycję na ryzyko. Ważnym jest przyjęcie zasady, że zabezpieczeniu będzie podlegała wyłącznie istniejąca rzeczywista pozycja na ryzyko, a także uwzględnić konsekwencję w prowadzonych działaniach.
Instrument finansowy wykorzystany do zabezpieczenia, powinien uwzględniać cel, jaki pozostanie do osiągnięcia oraz poziom zakładanej elastyczności, rozumianej jako możliwość skorzystania z dodatkowych pozytywnych zmian na rynku, jak również w zakresie zmiany harmonogramu rozliczania transakcji. W zakresie ekspozycji podlegającej zabezpieczeniu, ustaleniu podlega
- poziom wymaganego zabezpieczenia (np. procentowo ustalona wielkość pozycji na ryzyko podlegająca zabezpieczeniu w danym tenorze),
- jak również moment zawarcia transakcji zabezpieczającej (np. dzień podpisana kontraktu/umowy kredytu/określony poziom kursu walutowego/stopy procentowej/cena danego towaru etc.).
Zbiór regulacji w tym zakresie, określony jest zazwyczaj w Polityce zabezpieczeń – oficjalny dokument obowiązujący w Spółce, zatwierdzony przez Radę Nadzorczą lub Zarząd. Strategia może przewidywać zabezpieczenie całości lub określonej części przepływów. Z reguły im bliższy termin zapadalności danego przepływu tym wyższa procentowo wartość zabezpieczenia.
Dla przykładu – przepływy walutowe z terminem zapadalności do 1 roku np. mogą być zabezpieczone do 80%, a zapadające w kolejnym roku do 60% itd.Istnieją również strategie przewidujące zabezpieczenie 100% wszystkich przepływów narażonych na ryzyko.
Sformalizowanie działań w tym zakresie i spisanie ich w formie Polityki, przynosi korzyści zarówno dla spółki – przyjęty zostaje określony model działania, jak i dla zarządzających – pozwala na działanie według określonych i znanych wszystkim zasad.
Dobór określonego instrumentu finansowego, zależeć będzie od profilu ryzyka występującego w działalności. Rodzaj możliwych do wykorzystania instrumentów określa wspomniana wyżej Polityka zabezpieczeń.
- Dla ryzyka walutowego, do wyboru mamy zbiór podstawowych instrumentów pochodnych w postaci transakcji fx swap/forward/opcji walutowych i budowanych na ich bazie różnorodnych strategiach zabezpieczających
- Do zabezpieczenia przed ryzykiem stopy procentowej wykorzystywane są transakcje FRA/IRS/CIRS/Opcje na stopę procentową.
- Dla ryzyka towarowego zarezerwowane są transakcje swap towarowy/opcje/futures.
Powyższe podejście „walcz”, nie wyeliminuje w pełni ryzyka rynkowego, umożliwi jednak odpowiedzialne zarządzanie nim i właściwe wykorzystanie dla ochrony rozliczeń występujących w prowadzonej działalności. Pozwoli również na skupienie całej energii do działania na biznesie i ograniczy emocje związane ze śledzeniem zmian poziomów kursów/cen rynkowych.
Autorką porady jest Aleksandra Trześniowska
W Fundacji pełni rolę Przewodniczącej Rady Programowej Class Ladies.
Zawodowo – nieprzerwanie od ponad dziesięciu lat związana z obszarem klienta korporacyjnego w dużym polskim banku. Przez okres ostatnich pięciu lat skuteczny manager zarządzający zespołem sprzedażowym specjalistów skarbowych działających w strukturze rozproszonej na terenie całego kraju. Obecnie manager relacji w obszarze współpracy skarbowej realizowanej przez bank z klientem strategicznym.
